Maart 2012
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

Het kraambed is eeuwenlang een bron van zowel grote vreugde als doffe treurnis geweest. Menig nieuw leven doofde weer snel, een barende vrouw verkeerde in grote ongewisheid of zij de bevalling zou overleven. De risico's waren enorm, de kennis van complicaties gering. Tot ver in de 19de eeuw was het met de hygiëne bij geboorten bar slecht gesteld en deden vroedmeesters en vroedvrouwen soms meer slecht dan goed. Er zijn gezinnen waar tot vier keer toe een 'Tryntsje' of 'Douwe' werd geboren.
In dit maartnummer van Fryslân enkele boeiende artikelen over bevallen en (soms nooit meer) opstaan, over methoden waarop vrouwen van een kind bevielen (zittend, staand, in water, liggend, hurkend), welke gevaren dreigden, welke soms akelige technieken werden gebruikt bij de letterlijk te nemen "verlossing" en wat de rol van de omstanders was. Centraal staat de vrouw, in een levensfase die wonderlijk genoeg lang door mannen is gedomineerd.

Januari 2012
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

Radical Enlightenment, daar staat Jonathan Israel om bekend. En radical, dat is hijzelf zeker: hij maakt keuzes die kraakhelder zijn. De (Westerse) politieke filosofie in het tijdperk 1650-1800 is door Jonathan Israel tot overzichtelijke proporties teruggebracht. Aan het begin staat Baruch Spinoza, aan het eind de Franse Revolutie. De Franse Revolutie, dat is de Canon van Westerse beschavingswaarden, is de bakermat van onze huidige vrije samenleving. Maar die Revolutie kon alleen slagen dankzij radicale verlichters en hun filosofie stoelt op die van Israels held Spinoza.
De Brit Israel (1946) is een energieke, gedreven, productieve geleerde, een historicus met fenomenale werkkracht en synthetisch vermogen bij het rangschikken van zijn gegevens. Friesland is in zijn onderzoekingen naar de Verlichting een dankbaar gewest: hier wemelde het omstreeks 1700 van de drukkers en uitgevers (trompetters van de vooruitgang), roerden anderzijds de orthodoxe christenen (verdedigden stilstand en achteruitgang) de trom. Opvallend dat zijn Nederlandse uitgever nu een Fries van christelijke signatuur is. In deze Fryslân drie uiteenlopende artikelen die een goed licht werpen op de denkwereld van de auteur van Radicale Verlichting, Verlichting onder Vuur en Democratic Enlightenment (het laatste deel uit de trilogie moet nog worden vertaald). Yme Kuiper en Jacob van Sluis spraken met de gelauwerde historicus, Jacob van Sluis bespreekt de trilogie en uitgever Dingeman van Wijnen vertelt over zijn contacten met Israel.

November 2011
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

De indeling van Friesland in gemeenten vanaf de Franse Tijd is een af en toe vermakelijke cocktail van wijsheid, persoonlijke ambities, naijver, hebzucht en doelmatigheid. En het proces duurt voort: zijn nog maar pas tal van gemeenten in zuidwest-Friesland samengeklonterd tot een grote eenheid onder leiding van Sneek, de opdeling van Boarnsterhim onder zijn buren is aanstaande.
De Franse bezetter maakte aan de archaïsche indeling een verstandig einde en creëerde 82 mairiën en elf steden. Dat was twee eeuwen geleden. Maar de Fransen hadden hun hielen nog niet gelicht, of de toestand van voor 1795 werd hersteld: elf steden en dertig grietenijen. Daarmee was de bestuurlijke slagkracht terug naar wat "op zijn elf-en-dertigs" ging heten. De bijdrage van Theo Kuipers geeft hiervan een helder overzicht. Dat een herindelingsproces zich lastig van bovenaf laat opdringen, maakt Piet Hemminga wel duidelijk in zijn Snoer zonder einde. Tiden ha tiden, heet het: de tijd moet rijp zijn voor aanpassingen, anders wordt 't niks. Bij de herindelingen van 1984 kwam het hier en daar bijna tot gewelddadig protest.
Dat omstandigheden sterk veranderen en 'grensgevallen' ineens heel andere belangen krijgen, bewijst wel het artikel De grinzen fan Smellingerlân van Peter Terpstra. Door de snel oplopende prijs van turf werden de voorheen waardeloze veenvlaktes in de Wouden steeds meer waard.

September 2011
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

De oudste stad van Friesland, dat is Staveren. Een naam die op middeleeuwse kaarten vaak eenzaam in een grote lege omgeving staat te pronken. Zo'n stad moet toch wel wat voorstellen, zou je denken. Het feest van 950 jaar stadsrechten wordt dit jaar dan ook groots gevierd. Maar van de stedelijke allure is tegenwoordig in Staveren niks te merken. Een bolwerk op de middeleeuwse grens tussen de Hollandse en Friese machtsgebieden? Je zoekt er vergeefs naar. Pakhuizen? Imposante regentenwoningen? Zware vestingwerken? Stadspoorten? In geen velden of wegen te zien. Staveren is een leuk stadje, maar zijn verleden is onvindbaar in het straatbeeld. Zijn geschiedenis is echter des te boeiender! In deze Fryslân enkele prikkelende bijdragen, zoals die van Gerben Abma, die zich afvraagt waar die wonderlijke tegenstelling toch vandaan komt, tussen glorierijk verleden en suffe werkelijkheid.