Januari 2013
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

'Tsjoenders' en 'duivelbanners' zijn mystieke beroepen uit een verzonken verleden, maar ze zijn nog steeds onder ons! Ze noemen zich alleen anders. De lichtgelovigheid van veel mensen, in combinatie met soms wanhoop over lichamelijk mankement, is immers van alle tijden. Zijn de 'tsjoenders' (Yomanda, dr. Vogel) tegenwoordig veel geringer in aantal, hun schare aanhangers is vele malen groter. Tot een eeuw geleden had elk dorp, zeker in Friesland, wel zijn eigen wonderdokter. Klaas Henstra geeft enkele krasse voorbeelden en verklaart ook de oorzaken van hun succes. Met name de 'wonderdokterende' doperse dominee/boeren Wartena springen in het oog. Volkskundige Willem de Blécourt heeft veel onderzoek naar het verschijnsel gedaan en schrijft over wat de kranten er in de periode 1860-1910 over meldden. Hij vertelt ook welke bevolkingsgroepen bevattelijk waren.
Kerst Huisman heeft Laurens ten Cate lang van heel nabij meegemaakt en beschrijft bijzonderheden van diens soms gespleten persoonlijkheid. En dan is er nog het onooglijke Kromwâl, voor menigeen in de 16de en 17de eeuw het centrum van de wereld. Hier spelen trouwens doopsgezinden ook een opvallende rol, zo schrijft Hans Koppen.

November 2012
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

Nederland is een zeevarende natie, al vele, vele eeuwen lang. Friesland is dat, als kustprovincie pur sang, zeker niet minder. De Noordzee heette in de Middeleeuwen Friese Zee, om maar wat te noemen. Maar ondanks dit roemruchte verleden als zeevarende natie weten we eigenlijk nog verbazingwekkend weinig van onze maritieme geschiedenis. Zo vertoont de kennis van de economische betekenis van de zeehandel op het Balticum -de bakermat van onze welvaart- nog vele hiaten. Dankzij de noeste nijver van de klerken van de Deense koning komt daar langzaam verbetering in. Van 1497 tot 1857 hielden zij ten bate van 's konings tolheffing in de Sont nauwgezet bij wat zoal voorbijtrok, zo'n 1.800.000 scheepsbewegingen. Liefst 700 dikke, handgeschreven banden melden schippers, hun woonplaats, lading, scheepstype, herkomst, bestemming. Tresoar en de Rijksuniversiteit Groningen zijn nu bijna drie jaar bezig deze ontzagwekkende berg gegevens te digitaliseren (zie www.soundtoll.nl) zodat wetenschappers en sneupers statistische analyses kunnen uitvoeren en daarmee nieuwe verbanden leggen.

September 2012
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

Naar buiten!
Het is niet lastig te raden waardoor dit 'Jaar van de historische buitenplaats' zo succesvol is. Staat het bouwwerk er nog, dan is dat doorgaans mooi om te zien en prikkelt de nieuwsgierigheid doordat het veelal niet te bezichtigen is. Is het verdwenen, dan leeft de mysterieuze geschiedenis voort, niet zelden met dramatische wendingen, met het verval en de onvermijdelijke sloop als spectaculair slot. De verhalen rond de bewoners (elke familie kent bizarre figuren en zwarte schapen) doen de rest.
In Friesland doen we niet te moeilijk over de definitie. Zuivere buitenplaatsen (burgerlijke landhuizen) zijn er niet veel, dus tellen we ook adellijke stinsen (Schierstins) en dito states (Crackstate) mee. Zo komen we op een mooi aantal van vijftig.

Juli 2012
Klik op de afbeelding voor het complete digitale nummer (pdf bestand) 

Het is moeilijk meer voor te stellen dat sport vroeger een ietwat obscure bezigheid was voor ofwel mensen met tijd, geld en malle ideeën, ofwel 'fanatiekelingen'. Anderhalve eeuw geleden was sport, zeker in Friesland, een kleine bijzaak die soms snel kon uitgroeien tot een hoofdzaak. Sport werd gezien als een vorm van variété (passief), soms om gauw geld en roem te verdienen (schaatsen en kaatsen). Meestal lag de organisatie in handen van kasteleins en lang stond meedoen in het teken van geldprijzen willen winnen. Veel voetbalvelden waren tot diep in de 20ste eeuw in eigendom van de kroegbaas. Het speelveld was doorgaans het verlengde van het dranklokaal.